«Θα γίνει πάλι lockdown;». «Θα μας κλείσουν πάλι σε καραντίνα;». Καθώς τα κρούσματα, οι νεκροί, αλλά και οι διασωληνομένοι στις ΜΕΘ αυξάνονται, οι ερωτήσεις αυτές δίνουν και παίρνουν. Απαντήσεις προφανώς δεν μπορεί να δώσει κανείς – οι πιο τολμηροί επικαλούνται τη στατιστική για να εξηγήσουν ό,τι συμβαίνει ή την οικονομία για να προβλέψουν ότι (δεν) μπορεί να συμβεί. Αλλά οι ίδιες οι ερωτήσεις έχουν τελικά μικρή σημασία. 

Αν συνεχίζουμε να μην προσέχουμε τη συμπεριφορά μας και συνεχίσουμε να ζούμε σαν ο ιός να μην υπάρχει τις εξελίξεις δεν θα τις επιβάλει η κυβέρνηση ή η οικονομία, αλλά η ίδια η εξάπλωσή του. Θέλω να πω δυο πράγματα και για τις συμπεριφορές και για την οικονομία. Και θέλω να είμαι δίκαιος με όλους.

Δύσκολα θα γινόταν αλλιώς

Θα μπορούσε να υπάρχει μια διαφορετική συμπεριφορά; Οσο πιο ψύχραιμα παρατηρώ τα πράγματα, τόσο περισσότερο καταλήγω στο συμπέρασμα πως κάτι τέτοιο καλοκαιριάτικα θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Σίγουρα θα μπορούσαν να γίνουν γάμοι με λιγότερους καλεσμένους και σίγουρα θα μπορούσε να υπάρχει μια μεγαλύτερη προσοχή σε οργανωμένα event, όπως οι συναυλίες π.χ. Ισως να υπήρχαν και δαπανηροί τρόποι να ελεγχθούν καλύτερα τα σύνορα και τα αεροδρόμια – αλλά δεν πιστεύω πως θα αποφεύγαμε την έξαρση του ιού που παρατηρείτε. Αυτή την βεβαιότητα μου τη δημιουργεί η ίδια η αρχική επιτυχία στην αντιμετώπισή του προβλήματος. Πως αντιμετωπίστηκε την περασμένη άνοιξη; Με lockdown – δηλαδή με κλείσιμο των πάντων, καραντίνα, απόλυτο περιορισμό των κοινωνικών εκδηλώσεων και φυσικά με αποφυγή μετακινήσεων. Θυμόσαστε, πιστεύω, το κλείσιμο των πόλεων το Πάσχα.

Η αντιμετώπιση δείχνει κάτι απλό: ότι αν αυτή ως διαδικασία σταματήσει, το πρόβλημα θα επανέρθει. Δεν βρέθηκε ούτε θεραπεία, ούτε εμβόλιο: απλά παίξαμε κρυφτό από τον ιό – και είναι αλήθεια ότι το κάναμε καλά - αλλά δεν τελειώσαμε μαζί του. Αν και τώρα είχαμε αποφυγή μετακινήσεων προφανώς θα είχαμε και λιγότερα κρούσματα – αλλά κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο να γίνει. Από τη στιγμή που αρχίσαμε να τριγυρνάμε στην Ελλάδα, αλλάζοντας το πληθυσμιακό στάτους σε πολλές περιοχές σαν να έχουμε δώσει σε αυτές ραντεβού, ήταν δεδομένο ότι θα είχαμε αύξηση των κρουσμάτων, ακόμα κι αν τα μαγαζιά κλείνανε στις 9 το βράδυ και απαγορευόταν δια ροπάλου να είσαι κάπου όρθιος. Αν στην Πάρο π.χ την άνοιξη έχει 3 χιλιάδες κατοίκους και τον Αύγουστο έχει 20 χιλιάδες περαστικούς (προερχόμενους μάλιστα όχι από την ίδια πόλη, αλλά από πολλές διαφορετικές χώρες) η πιθανότητα διάδοσης του ιού πολλαπλασιάζεται. Πόσο μάλλον όταν οι καλοκαιρινές μας κοινωνικές συμπεριφορές είναι ολότελα διαφορετικές. Καλοκαιριάτικα ξαναβρίσκουμε  ανθρώπους ή γνωρίζουμε καινούργιους. Τρώμε συχνότερα όλοι μαζί σε μεγάλες παρέες. Τα πίνουμε κάπου το βράδυ, όχι σε καθεστώς απομόνωσης. Φιλοξενούμε φίλους ή φιλοξενούμαστε. Ταξιδεύουμε – δηλαδή χρησιμοποιούμε μέσα μαζικής μεταφοράς που μεταφέρουν κόσμο αρκετό. Πώς να μην γίνουν όλα αυτά στην Ελλάδα αυγουστιάτικα; Θα το πω απλά μήπως και γίνει κατανοητό: την άνοιξη ήταν σαν να προσπαθούμε να μείνουμε σπίτι για να μην μας βρει ο ιός, το καλοκαίρι ήταν σαν να βγήκαμε από το σπίτι για να τον βρούμε εμείς. Και τον βρήκαμε.    

Η οικονομία είναι ψυχολογία

Πάμε τώρα να δούμε και τα της οικονομίας. Ας πούμε ότι αύριο ο πρωθυπουργός κάνει ένα διάγγελμα και δεσμεύεται πως ό,τι και να γίνει δεν θα υπάρξει ξανά lockdown. Aν δεν βρει τρόπο να μας εμβολιάσει ένα ένα, δεν ξέρω πόσο σοβαρή μπορεί να είναι μια τέτοια δέσμευση για την  οικονομία για την οποία και ανησυχούμε.

Ας πούμε ότι το Σεπτέμβριο έχουμε 800 κρούσματα καθημερινά, διακόσιους ανθρώπους στις ΜΕΘ και πάνω από 50 θανάτους την ημέρα – δηλαδή πάνω από 1500 θανάτους σε ένα μήνα. Για όσους πιστεύουν πως «πρόκειται για μια απλή γρίπη» μπορεί αυτοί πάλι να μην είναι καν πολλοί – θα βρουν κάτι προηγούμενο για να τους συγκρίνουν και να διακινήσουν θεωρίες. Μόνο που αν αυτό συνεχιστεί για δυο μήνες π.χ, ό,τι και να λένε αυτοί κι ότι κι αν λένε οποιοιδήποτε άλλοι καθησυχαστές εμφανιστούν, προσπαθώντας να μας βοηθήσουν να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας, ο θάνατος θα μας έχει χτυπήσει την πόρτα: θα χουμε σχεδόν όλοι χάσει συγγενείς, γνωστούς, φίλους και θα χουμε κάποιους υπό ιατρική παρακολούθηση. Είμαστε πληθυσμιακά μια μικρή χώρα: μην το ξεχνάμε.

Πιστεύει κανείς ότι με μια τέτοια εξέλιξη η αγορά της Ελλάδας (ειδικά στις μεγάλες πόλεις…) θα συνεχίσει να λειτουργεί κανονικά; Πιστεύει κανείς ότι θα βλέπουμε στα δελτία ειδήσεων ιστορίες θανάτων και θα συμπεριφερόμαστε σαν να μην τρέχει τίποτα ρωτώντας ποια θα είναι τα «σχήματα» στα μπουζούκια; Πιστεύει κανείς ότι θα τρέχουμε για να γεμίσουμε εστιατόρια, θέατρα ή μπαρ με την άνεση που το κάνουμε τώρα; Πιστεύει κανείς ότι με 1500 νεκρούς το μήνα (προσοχή δεν λέω περισσότερους…) θα συνεχίσουμε σαν το πρόβλημα να μην υπάρχει και η αγωνία μας θα είναι απλά τι θα γράφει το SMS της Υπηρεσίας Προστασίας του Πολίτη ή τι θα πει ο συμπαθέστατος κ. Χαρδαλιάς στην απογευματινή ενημέρωση; Μπορεί να κάνω λάθος και να είμαστε (να είσαστε…) όλοι ατρόμητοι, ξένοιαστοι, αισιόδοξοι και έτοιμοι να συνεχίσουμε να ζούμε μακάρια, δημιουργικά και υπέροχα σαν να μην τρέχει τίποτα – αλλά δεν το πιστεύω. Δεν πιστεύω επίσης ότι οι ψεκασμένοι που διακινούν στο διαδίκτυο θεωρίες με βάση τις οποίες ο ιός δεν υπάρχει, μπορεί να είναι τόσοι πολλοί ώστε να κινήσουν την οικονομία της χώρας, να κρατήσουν ψηλά την κατανάλωση και να επιτρέψουν σε επιχειρήσεις να λειτουργούν χωρίς πρόβλημα. Ισα ίσα. Εχω την υποψία ότι αν αρχίσουμε να μετράμε καθημερινά δεκάδες νεκρούς, θα είναι οι πρώτοι που θα αρχίσουν να τσιρίζουν (διαδικτυακά τουλάχιστον) εναντίον του Κράτους που «αφήνει τον κόσμο στο έλεος του Θεού» ανασύροντας και δημιουργώντας νέες θεωρίες συνομωσίας για την αναλγησία του. Αυτές είναι αστείρευτες.

Τι πρέπει να γίνει αύριο

Μη ρωτάτε «αν θα μας ξανακλείσουν μέσα το φθινόπωρο». Αν η κατάσταση συνεχιστεί θα κλειστούμε μέσα μόνοι μας – χωρίς συμβουλές λοιμοξιολόγων και πολιτικά διαγγέλματα που να μας το ζητάνε. Δεν θα στέλνουμε καν sms και δεν θα χρειάζεται κανείς να μας πείσει να φοράμε μάσκες σε κλειστούς χώρους. Δεν θα είναι αυτά τα προβλήματα μας, αν δεν προσέξουμε. Θα συμβεί κάτι απλό: θα γιγαντωθεί ο φόβος και θα είναι αυτό που θα κυβερνά τη συμπεριφορά μας. Αυτός ο φόβος αρκεί για να πνίξει την οικονομία και να προκαλέσει καταστροφές κι ας μην υπάρχει η παραμικρή απόφαση για lockdown κι ας σταματήσουν να μιλάνε για τον ιό οι λοιμοξιολόγοι κι ας μην γίνονται καν αναφορές στα δελτία ειδήσεων. Θα αρκεί για αυτό το φόβο η απλή γνώση ότι χάνονται άνθρωποι. Και δικοί μας.

Στην Ελλάδα συμβαίνει κάτι απλό: δεν έχουμε νιώσει τον τρόμο που προκαλεί η πανδημία. Αν μια ερώτηση έπρεπε να κάνουμε καλοκαιριάτικα είναι τι πρέπει να γίνει από δω και πέρα, δηλαδή από την ώρα που γυρνάμε στα σπίτια μας, γιατί το καλοκαίρι τελειώνει. Όχι μόνο για να γλυτώσουμε από τον ιό, αλλά για να μην προκύψει στη ζωή μας ο τρόμος που προκάλεσε στις χώρες που την περασμένη άνοιξη τον υποτίμησαν. Αυτός ο τρόμος είναι για μένα το πιο εφιαλτικό σενάριο του αύριο που έχει ήδη φτάσει. Κι αναρωτιέμαι με ποια μέτρα αντιμετωπίζεται περιμένοντας να τα ακούσω από τους ειδικούς…